150 χρόνια αποτυχίες: Οι οικονομικές προβλέψεις του ψευδοπροφήτη ΜαρξΕξαθλίωση των μαζών λόγω της συσσώρευσης κεφαλαίου, καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός, αναπόφευκτη ανάδυση των μονοπωλίων και λοιπές ιστορίες για (οικονομικά αναλφάβητους) αγρίους.
..............................
Του Νίκου Μάρη
..............................
Ξεκινώντας από την ελαττωματική βάση της Εργασιακής Θεωρίας της Αξίας, ο Καρλ Μαρξ έκανε μια σειρά από προβλέψεις για τον καπιταλισμό που ο χρόνος έχει αποδείξει ως λανθασμένες.
Μεταξύ αυτών είναι η εξαθλίωση των μαζών λόγω της συσσώρευσης κεφαλαίου, η χρόνια υπερπαραγωγή, ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός και η αναπόφευκτη ανάδυση των μονοπωλίων.
Εξαθλίωση
Ακόμη και κατά τη διάρκεια της ζωής του Μαρξ, ο καπιταλισμός βελτίωνε ήδη τις υλικές συνθήκες των εργαζομένων και ανέβαζε το βιοτικό επίπεδο.
Η Βιομηχανική Επανάσταση, μαζί με τις εξελίξεις στην τεχνολογία και την παραγωγικότητα, επέτρεψε ακόμη και στους εργαζόμενους με χαμηλή ειδίκευση να επιτύχουν ένα βιοτικό επίπεδο που κάποτε ήταν αδιανόητο ακόμη και για τους πλουσιότερους.
Στην πραγματικότητα, ο καπιταλισμός έχει υλοποιήσει πολλές από τις υποσχέσεις που έδωσε κάποτε ο σοσιαλισμός.
Ο Μαρξ οραματίστηκε ένα μέλλον όπου η εργατική τάξη θα επιτύγχανε την ευημερία, την αναψυχή και την πολιτισμική ανάπτυξη – στόχοι που σε μεγάλο βαθμό υλοποιήθηκαν υπό καπιταλιστικά συστήματα.
Σήμερα, οι εργαζόμενοι απολαμβάνουν υψηλότερους πραγματικούς μισθούς, μικρότερες εβδομάδες εργασίας, καλύτερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία.
Καινοτομίες που κάποτε θεωρούνταν πολυτέλειες – όπως οι εσωτερικές υδραυλικές εγκαταστάσεις, η ψύξη και η άμεση παγκόσμια επικοινωνία – είναι πλέον δεδομένες για μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.
Κεφαλαιουχικός εξοπλισμός
Ο Μαρξ πίστευε ότι η νέα τεχνολογία:
Καταργούσε θέσεις εργασίας και ανάγκαζε τους εργάτες σε θέσεις με χαμηλότερους μισθούς. Διατύπωσε τη θεωρία ότι ο αυτοματισμός θα δημιουργούσε έναν μόνιμο «βιομηχανικό εφεδρικό στρατό» ανέργων εργατών, μειώνοντας τους μισθούς.
Υποβάθμιζε τους εργάτες σε απλούς χειριστές μηχανημάτων. Υποστήριξε ότι η εξειδίκευση και η μηχανοποίηση θα αποστερούσαν τους εργάτες από τις δεξιότητες και τη διαπραγματευτική τους δύναμη.
Αποσπούσε περισσότερη εργασία σε λιγότερο χρόνο. Φοβόταν ότι οι καπιταλιστές θα χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία για να αυξήσουν τα κέρδη τους επιμηκύνοντας τις βάρδιες, μειώνοντας τα διαλείμματα και εντείνοντας τους ρυθμούς παραγωγής.
Αντίθετα, η τεχνολογία έχει αυξήσει την παραγωγικότητα των εργαζομένων, καθιστώντας τους πιο πολύτιμους για τους εργοδότες, οι οποίοι, με τη σειρά τους, προσφέρουν υψηλότερους μισθούς για να τους προσελκύσουν και να τους διατηρήσουν.
Αν και ορισμένες θέσεις εργασίας έχουν καταργηθεί, έχουν αναδυθεί νέοι κλάδοι και επαγγέλματα, που συχνά απαιτούν υψηλότερα επίπεδα δεξιοτήτων.
Οι εργάτες των εργοστασίων σήμερα εκτελούν λιγότερες απλές εργασίες και πιο σύνθετες λειτουργίες, όπως ο προγραμματισμός μηχανών CNC (αριθμητικός έλεγχος υπολογιστών), η συντήρηση και η εποπτεία των αυτοματοποιημένων συστημάτων.
Αντί για μεγαλύτερες εργάσιμες ημέρες, ο μέσος χρόνος στην εργασία έχει μειωθεί σημαντικά.
Την εποχή του Μαρξ, οι εργάτες στα εργοστάσια εργάζονταν συνήθως 60-80 ώρες την εβδομάδα.
Σήμερα, τα περισσότερα βιομηχανικά έθνη έχουν 35-40 ώρες εργασίας την εβδομάδα και παροχές όπως άδειες μετ’ αποδοχών, άδειες ασθενείας και συνταξιοδοτικά προγράμματα είναι ευρέως διαδεδομένες.
Επιπλέον, ο αυτοματισμός έχει σε μεγάλο βαθμό εξαλείψει τις πιο επικίνδυνες και σωματικά τιμωρητικές εργασίες.
Ο Μαρξ έβλεπε την οικονομική πρόοδο ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, όπου τα κέρδη των καπιταλιστών σήμαιναν αναγκαστικά απώλειες για τους εργάτες.
Αντίθετα, οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν επεκτείνει την οικονομική παραγωγή, δημιουργώντας νέες βιομηχανίες, υψηλότερους μισθούς και βελτιωμένες συνθήκες εργασίας.
Υπερπαραγωγή
Ο Μαρξ ισχυρίστηκε ότι οι καπιταλιστές εργοδότες θα κατέστελλαν τους μισθούς σε τέτοιο σημείο που οι εργάτες δεν θα είχαν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τα αγαθά που παρήγαγαν, οδηγώντας σε απούλητα αποθέματα και οικονομική κατάρρευση.
Όμως σε κανένα οικονομικό σύστημα δεν αναμένεται ποτέ από τους εργάτες να αγοράζουν όλα όσα παράγουν.
Σκεφτείτε έναν τσαγκάρη στη μεσαιωνική Ευρώπη που έφτιαχνε 30 ζευγάρια παπούτσια το μήνα. Δεν ήταν δυνατόν να τα αγοράζει όλα — έπρεπε να τα πουλήσει για να αγοράσει τρόφιμα, ρούχα και υλικά για περισσότερα παπούτσια.
Όμως η αγορά υποδημάτων δεν κατέρρευσε, επειδή η ζήτηση δεν περιοριζόταν στους τσαγκάρηδες — και άλλοι άνθρωποι χρειάζονταν παπούτσια.
Ομοίως, στις σύγχρονες οικονομίες, οι επιχειρήσεις δεν βασίζονται αποκλειστικά στους υπαλλήλους τους ως πελάτες.
Πωλούν σε μια ευρεία αγορά που περιλαμβάνει εγχώριους και διεθνείς καταναλωτές. Ο καπιταλισμός έχει σταθερά ξεπεράσει τις ανισορροπίες προσφοράς-ζήτησης μέσω των μηχανισμών της τιμολόγησης, της επέκτασης της αγοράς και της καινοτομίας.
Ιμπεριαλισμός
Ο Μαρξ πίστευε ότι οι καπιταλιστές επωφελούνταν αποσπώντας «υπεραξία» από τους εργάτες — πληρώνοντάς τους λιγότερο από την αξία της παραγωγής τους.
Υποστήριξε ότι καθώς ο αυτοματισμός και ο ανταγωνισμός μείωναν τα περιθώρια κέρδους, οι καπιταλιστές θα εκμεταλλεύονταν τους εργάτες μειώνοντας τους μισθούς ή αυξάνοντας τις ώρες εργασίας και θα αναζητούσαν νέες πηγές φθηνής εργασίας, καταφεύγοντας τελικά στην κατάκτηση για να διατηρήσουν τα κέρδη τους.
Αυτή η πρόβλεψη απέτυχε σε πολλά μέτωπα. Πρώτον, η δυνατότητα των εργαζομένων να αλλάζουν θέσεις εργασίας, να διαπραγματεύονται υψηλότερους μισθούς ή να ξεκινούν τις δικές τους επιχειρήσεις εμποδίζει τους εργοδότες να οδηγούν τους μισθούς στα επίπεδα απλής διαβίωσης, αν και το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για τις μαρξιστικές-λενινιστικές κοινωνίες στις οποίες το κράτος είναι ο μόνος εργοδότης.
Δεύτερον, το εμπόριο —όχι η κατάκτηση— έχει αποδειχθεί η πιο αποτελεσματική οδός για την οικονομική επέκταση.
Όπως σημείωσε ο Άνταμ Σμιθ στο βιβλίο του «Ο Πλούτος των Εθνών», ο πόλεμος και ο αποικισμός είναι πιο δαπανηροί και λιγότερο παραγωγικοί και κερδοφόροι από την εθελοντικές ανταλλαγές.
Ο λόγος για τον οποίο ο πόλεμος και ο ιμπεριαλισμός συσχετίζονται με τον καπιταλισμό είναι επειδή το κράτος —σε σύμμαχο με τους κρατικοδίαιτους ψευδο-καπιταλιστές— επεκτείνεται παρασιτώντας πάνω στον πλούτο που παράγει ο καπιταλισμός.
Τέλος, ο καπιταλισμός ενθαρρύνει την καινοτομία, δημιουργώντας νέες αγορές και βιομηχανίες.
Η οικονομική ανάπτυξη δεν έχει προέλθει από την εδαφική επέκταση αλλά από την ανάπτυξη νέων αγαθών, υπηρεσιών και επιχειρηματικών μοντέλων που αυξάνουν τον πλούτο σε ολόκληρη την κοινωνία.
Μονοπώλιο
Ο Μαρξ προέβλεψε ότι ο ανταγωνισμός αναπόφευκτα θα οδηγούσε τις μικρότερες επιχειρήσεις εκτός αγοράς, αφήνοντας μόνο μια χούφτα μονοπωλίων αρκετά ισχυρών ώστε να καταστείλουν τους μισθούς, να ελέγξουν τις τιμές και να καταπνίξουν την καινοτομία.
Μολονότι προκύπτουν μονοπώλια, συνήθως είναι βραχύβια στις ανταγωνιστικές αγορές. Κάθε φορά που ένας επιχειρηματίας εισάγει ένα νέο προϊόν ή υπηρεσία, μπορεί προσωρινά να απολαμβάνει μια δεσπόζουσα θέση στην αγορά, αλλά σύντομα αναδύονται ανταγωνιστές, εάν η κυβέρνηση δεν εμποδίσει την είσοδο στην αγορά.
Στην πραγματικότητα, αυτή η κατάσταση δεν περιγράφει τεχνικά ένα μονοπώλιο, καθώς τα μονοπώλια συνεπάγονται νομική προνομιακή μεταχείριση από το κράτος των επιχειρήσεων με πολιτικές διασυνδέσεις.
Επιπλέον, καθώς οι εταιρείες μεγαλώνουν υπερβολικά, συχνά αντιμετωπίζουν αντι-οικονομίες κλίμακας—αναποτελεσματικότητες που αυξάνουν το κόστος και μειώνουν την ευελιξία.
Η γραφειοκρατία, η αργή λήψη αποφάσεων και η οργανωτική πολυπλοκότητα συχνά αποδυναμώνουν τις μεγάλες επιχειρήσεις, ανοίγοντας ευκαιρίες για μικρότερους, πιο καινοτόμους ανταγωνιστές.
Τελικά, η κρατική παρέμβαση, και όχι οι ελεύθερες αγορές, ήταν ο κύριος παράγοντας που επέτρεψε τη διατήρηση των μονοπωλίων.
Οι κανονισμοί, οι επιδοτήσεις και οι απαιτήσεις αδειοδότησης συχνά χρησιμεύουν για την προστασία των καθιερωμένων επιχειρήσεων από τον ανταγωνισμό.
Σύνοψη
Οι προβλέψεις του Καρλ Μαρξ για τον καπιταλισμό έχουν διαψευσθεί συστηματικά. Αντί για εξαθλίωση, ο καπιταλισμός έχει αυξήσει το βιοτικό επίπεδο. Αντί για καταστροφή θέσεων εργασίας, η τεχνολογία έχει δημιουργήσει νέες βιομηχανίες και ευκαιρίες.
Αντί για οικονομική κατάρρευση λόγω υπερπαραγωγής, το παγκόσμιο εμπόριο έχει ακμάσει. Αντί για κατακτήσεις, ο καπιταλισμός έχει ενθαρρύνει την οικονομική επέκταση μέσω των εθελούσιων ανταλλαγών.
Και αντί για μονοπωλιακή στασιμότητα, ο ανταγωνισμός και η καινοτομία συνεχίζουν να καθοδηγούν την οικονομική πρόοδο, παρά τον παρεμβατισμό των κρατών.
Οι οικονομικές προβλέψεις του Μαρξ δεν ήταν απλώς λανθασμένες, αλλά και θεμελιωδώς ελαττωματικές.
Ο καπιταλισμός, παρά τις ατέλειές του, έχει ξεπεράσει το όραμα του Μαρξ προσφέροντας ευημερία σε πρωτοφανή κλίμακα.
............................
Άρθρο του Ρίτσαρντ Φούλμερ, δημοσιευμένο στις 19/05/2025 από το Mises Institute.
ΠΗΓΗ
https://newsfire.gr/artricles/150-chronia-apotychies-oi-oikonomikes-provlepseis-tou-psevdoprofiti-marx/
